Piękny uśmiech to nie tylko kwestia estetyki, ale również zdrowia jamy ustnej, poprawnego zgryzu i ogólnego komfortu życia. Niestety, wady zgryzu i nieprawidłowości w ustawieniu zębów dotykają wielu dzieci, młodzieży, a także dorosłych. Dlatego tak ważne jest, aby nie czekać na pierwsze objawy problemów, lecz działać profilaktycznie.
Czym jest profilaktyka ortodontyczna?
Profilaktyka ortodontyczna to szereg działań mających na celu zapobieganie rozwojowi wad zgryzu oraz wspieranie prawidłowego rozwoju uzębienia, kości szczęki i żuchwy, a także mięśni twarzy. Obejmuje ona zarówno działania podejmowane przez lekarza ortodontę, jak i edukację rodziców oraz pacjentów.
Kiedy rozpocząć profilaktykę ortodontyczną?
Najlepiej rozpocząć profilaktykę ortodontyczną już we wczesnym dzieciństwie, około 3-4 roku życia. W tym czasie można wychwycić pierwsze niepokojące symptomy, takie jak:
- przedwczesna utrata zębów mlecznych,
- ssanie kciuka lub innych przedmiotów,
- oddychanie przez usta,
- problemy z wymową,
- asymetria twarzy,
- nieprawidłowe ułożenie języka.
Wczesna diagnoza pozwala często na wdrożenie prostych i mało inwazyjnych metod, które mogą zapobiec rozwojowi poważniejszych wad wymagających leczenia aparatami stałymi w przyszłości.
Najważniejsze elementy profilaktyki ortodontycznej
- Higiena jamy ustnej
Prawidłowa higiena to podstawa zdrowia zębów i dziąseł. Przedwczesna utrata zębów mlecznych z powodu postępującej próchnicy jest najczęstszą przyczyną wędrówki i nieprawidłowego ustawienia stałych zębów oraz konieczności leczenia stałymi aparatami (nierzadko z usuwaniem stałych zębów).
- Regularne wizyty kontrolne u stomatologa
Dziecko powinno odwiedzać stomatologa dziecięcego co najmniej dwa razy w roku. Pierwsza wizyta powinna odbyć się do 2 roku życia. Dentysta nie tylko oceni i zadba o stan uzębienia, ale również będzie monitorował prawidłowy rozwój zgryzu i w razie potrzeby, skieruje do ortodonty. Pierwsze wizyta dziecka u ortodonty powinna się odbyć do 7 r.ż.
- Spożywanie twardych pokarmów
Zgodnie z zasadą „nieużywany narząd zanika” – „leniwe” żucie sprawia, że szczęki stają się mniejsze i węższe. Mocno przetworzona i miękka dieta sprzyja tym procesom, w efekcie doprowadzając do masowego występowania stłoczeń zębów. Zachęcaj swoje dziecko do odgryzania i żucia twardych, niepokrojonych na drobne kawałki, warzyw i owoców (np. marchewka, jabłko, kalarepa), jak również skórki od chleba, grzanek, orzechów.
- Eliminacja szkodliwych nawyków
Pomijając względy higieniczne (infekcje żołądkowo-jelitowe), każde wprowadzanie do ust przedmiotów innych niż pokarm i napoje jest niewłaściwe. U małych dzieci dość szybko dochodzi do powstania nawyku (ssanie smoczka, palca, wargi, rogu kocyka, obgryzane paznokci), który wykonywany zbyt często doprowadza do zmian w rozwoju kości i przemieszczania zębów. Odstaw smoczek do 18 miesiąca życia. Reaguj wcześnie, zanim utworzy się nawyk.
- Eliminacja ustnego toru oddychania
Oddychanie nosem zapewnia nie tylko oczyszczenie, nawilżenie i ogrzanie wdychanego powietrza, ale wspomaga też prawidłowy rozwój zatok szczękowych i szczęk. Oddychanie ustami zmniejsza napięcie mięśniowe, obniża żuchwę wraz z językiem, który powinien być przyklejony do podniebienia i wspomagać rozwój szczęki na szerokość. Jeżeli twoje dziecko ma często otwartą buzię – skonsultuj się z laryngologiem, czy nie ma anatomicznych przeszkód w oddychaniu nosem (przerośnięte migdałki, krzywa przegroda nosa). Po wykluczeniu tych problemów ortodonta we współpracy z logopedą pomogą Twojemu dziecku wyeliminować nawykowe oddychanie ustami.
- Wspomaganie prawidłowego rozwoju funkcji jamy ustnej
Ćwiczenia logopedyczne, oddechowe, żucia czy połykania pomagają w rozwoju prawidłowych wzorców funkcjonalnych i są istotnym elementem profilaktyki. Logopeda odgrywa znaczącą rolę nie tylko w eliminacji wad wymowy, ale wpływając na przywrócenie równowagi mięśniowej ma zasadnicze znaczenie w prawidłowym rozwoju zgryzu do 7 r.ż., a po 7 r.ż. stanowi doskonałe uzupełnienie terapii ortodontycznej.
- Wczesne leczenie ortodontyczne
Pierwsze aparaty wyjmowane standardowo wykonywane są ok 7-8 r.ż. w zależności od indywidualnego rozwoju dziecka i jego uzębienia. W przypadku wczesnego wykrycia nieprawidłowości ortodonta może zalecić stosowanie aparatów profilaktycznych i przeciwnawykowych.
Dlaczego warto?
Profilaktyka ortodontyczna ma ogromne znaczenie nie tylko dla estetyki uśmiechu, ale także dla zdrowia całego organizmu. Nieprawidłowy zgryz może wpływać na bóle głowy, wady wymowy, problemy z oddychaniem czy trudności w żuciu i trawieniu. Wczesna interwencja często pozwala uniknąć lub ograniczyć skomplikowane i kosztowne leczenie w późniejszym wieku.
